ریشه‌ها و پیامدهای احتیاط در اجتهاد و افتا
- توضیحات
- :::
- دسته: خبرنامه پژوهشی |
- منتشر شده در شنبه, 29 مرداد 1401 10:13 |
یکی از مسائلی که مراجعه کنندگان به کتاب‌های فقهی و رساله‌های عملی با آن روبرو می‌شوند، احتیاط است. گاهی این مسئله عاملان به احکام فقهی را با دشواری‌هایی مواجه می‌کند؛ ازاینرو این پرسش قابل بررسی است که آیا احتیاط تا این اندازه که در فقه استدلالی و فتوایی استفاده می‌شود، منطقی و موجه است؟
به دنبال آن، پرسش‌های دیگری مطرح می‌گردد؛ نظیر اینکه احتیاط چه عوامل و پیامدهایی داشته و دارد؟ کدامیک از این عوامل و پیامدها موجه است و باید به آنها ملتزم بود و کدامیک غیرموجه بوده، باید تلاش کرد دامن اجتهاد و افتا را از آنها زدود یا دستکم کاهش داد؟
در پاسخ به این سؤالات، به‌تازگی حجت‌الاسلام سعید ضیائی‌فر، عضو هیأت علمی پژوهشکده فقه و حقوق در اثر جدید خود با عنوان «ریشه‌ها و پیامدهای احتیاط در اجتهاد و افتا» که مجموعه گفتگوها با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه می‌باشد، احتیاط را از زاویه فلسفه فقهی بررسی کرده است.
مفهوم، اقسام و پیشینه احتیاط و ریشه‌ها، عوامل و پیامدهای احتیاط در اجتهاد و افتا از مباحث اصلی این اثر بشمار می‌رود. در عین حال مباحث دیگری نظیر نقش اخباری‌ها در تطور و گسترش احتیاط، تأثیر و تأثر متقابل فقه امامیه و اهلسنت و دشواری‌های احتیاط در قلمرو مسائل اجتماعی و حکومتی و… از زمره مباحث دیگری است که در این اثر بررسی شده است.
در معرفی کتاب آمده است: فلسفه علم فقه، بررسی علم فقه از بیرون است. در بررسی بیرونی علم فقه، احتیاط از مسائلی است که ممکن است آسیب‌های علم فقه، اجتهاد و افتا به حساب آید؛ چرا که چابکی فقه و متناسب بودن آن با نیازهای زمان را کاهش می دهد و این پرسش را پیش می‌آورد که آیا استفاده از احتیاط با این شدت، گستردگی، چسبیدگی به علم فقه، موجه و قابل دفاع است؟ افزون بر آن، احتیاط یکی از مسائل پربازتاب در اجتهاد و افتاست که تأثیرات پیدا و پنهانی در آن ها داشته است و از دوران اخباری ها بر شدت و گستردگی آن افزوده شد.
در این اثر، ضمن بررسی تأثیرات احتیاط در دوره اخباری‌ها، قبل و بعد از آنان، تلاش شده است تطورات احتیاط در ادوار گوناگون نشان داده شود، علل و عوامل احتیاط شناسایی گردد و بازتاب‌های پیدا و پنهان آن واکاوی شود و در یک کلام علم فقه از منظر احتیاط گرایی تا حدی آسیب شناسی شود که فقیه از بازتاب‌های مثبت آن استفاده کند و از بازتاب‌های منفی آن در امان بماند.»
این کتاب دربردارنده مجموعه گفتگوهایی با آیت‌الله محمدعلی گرامی قمی، آیت‌الله رضا استادی، استاد احمد مبلغی، آیت‌الله محمدهادی معرفت(ره) و… است که به کوشش حجت‌الاسلام سعید ضیائی‌فر در ۳۲۴ صفحه تهیه شده و توسط نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
«جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد»، «تاثیر اخلاق در اجتهاد»، «فلسفه علم فقه»، «در آمدی بر رویکرد حکومتی به فقه»، «پیش‌‌درآمدی بر مکتب‌شناسی فقهی»، «مکتب فقهی امام خمینی» و «سیری در متون اسلامی» برخی از آثار چاپ شده این مدرس خارج فقه حوزه علمیه قم می‌باشد.