بررسی رجالی «اسماعيل بن الحر»

توضیحات

:::

دسته: رجال |

منتشر شده در چهارشنبه, 18 مهر 1397 15:04 |

«عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ الْحُرِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَال‏...»[1]

در مورد اسماعيل بن الحر كه در مجامع روايي ما تنها در سند فوق حضور دارد، دو نكته قابل بررسي است: نكته اول ضبط صحيح اسم وي و نكته دوم مسأله وثاقت يا عدم وثاقت وي.

بررسي ضبط عنوان راوي

در مورد عنوان «اسماعيل بن الحر» اختلاف نسخه وجود دارد. در برخي نسخ، اسماعيل بن الحر، در برخي اسماعيل بن الحسن و در برخي ديگر اسماعيل بن بحر ذكر شده است.

در جامع الرواة نقل شده است كه در بعضی از نسخ کافی اسماعیل بن الحسن وجود دارد[2] ولي در کافی چاپ دار الحدیث[3] که با هفتاد و سه نسخه مقابله شده است، فقط اسماعیل بن الحر هست.

در من لایحضره الفقیه[4] نيز اسماعیل بن الحر ذكر شده است و دو شرح مجلسي بر اين كتاب نيز که یکی فارسی[5] و دیگری عربی[6] است، اسماعیل بن الحر نقل شده است.

در وسائل ـچاپ اسلامیه ـ اسماعیل بن الحسن (بحر) نقل شده است[7]، اما به احتمال تقریباً قطعی این غلط چاپی است؛ چون در نسخه‌ای که آل البیت[8] چاپ کرده است و از روی نسخه اصلی مقابله شده است، اسماعیل بن الحر دارد.

در تهذیب[9]هم اختلاف نسخه است و اسماعیل بن الحر و اسماعیل بن الحسن آمده است؛ اما نسخه‌های معتبری همچون نسخه تصحیح شده شهید ثانی و نسخه سید حسین کرکی اسماعیل بن الحر دارند. از بعضی از نسخ چاپی قدیم اسماعیل بن الحسن نقل شده است.

در کتب رجال هم، ‌شیخ طوسی[10] در اصحاب الکاظم اسماعیل بن الحسن عنوان می‌کند و در رجال برقی[11] در اصحاب الکاظم اسماعیل بن الحر و در نسخه بدل اسماعیل بن بحر عنوان کرده است.

علت اين اختلاف نسخ این است که «الحسن» و «الحر» و «بحر» از نظر کتابت کاملاً مشابه هم نوشته مي‌شود و اين منشأ چنین اختلافی در کتب شده است.

بررسي وثاقت راوي

«اسماعيل بن الحر»ي كه در سند فوق ذكر شده، توثيق نشده است و راهي براي توثيق هیچ کدام از عناوين احتمالي او وجود ندارد.