دو تفاوت در شرایط نماز نافله و واجب

توضیحات

:::

دسته: نقد و نظر |

منتشر شده در سه شنبه, 23 مرداد 1403 14:01 |

تمام شرایط نماز فریضه، اعم از طهارت، پوشش، صفات لباس نمازگزار و غیر آن، در نافله هم شرط است؛ چراکه ادله‌ای که موجب اعتبار آن می‌شود در هر نمازی آن شرایط را لازم می‌کند؛ چه نافله باشد و چه فریضه. بنابراین همۀ شرایط نمازهای واجب، در نمازهای نافله نیز شرط هستند. اما این حکم دو استثنا دارد:

الف) استقبال قبله

رو به قبله بودن، یا استقبال قبله، در نمازهای واجب شرط است؛ به دلیل اجماع فقیهان[1]، و نصّ کتاب[2] و سنت[3]. اما این شرط، در نوافل معتبر نیست و نمازگزار می‌تواند این نمازها را در هر جهتی که خواست بخواند.

این حکم در حال سفر مخالفی ندارد[4]؛ به دلیل روایات فراوانی که در این باره وارد شده است.[5] اما در مورد حضر، از ابن عقیل قول مخالف نقل شده است.[6] این قول به واسطۀ اطلاق روایات کنار گذاشته می‌شود؛ چون وجهی ندارد که اطلاق اخبار را با روایات سفر تقیید بزنیم؛ چراکه هردو مثبت هستند؛ ضمن اینکه در صحیحۀ عبد الرحمن بن حجاج که خواهد آمد، به جواز در حضر تصریح شده است.[7]

البته روایتی که امین الاسلام طبرسی از امام باقر و صادق علیهما السلام، و شیخ در نهایه از امام صادق(ع) نقل کرده‌اند که آیۀ «فأینما تولّوا فثم وجه الله» اختصاص به نوافل در حال سفر دارد؛ اولاً به واسطۀ مرسله بودنش ضعیف است، و ثانیاً با اطلاق روایتی که در تفسیر عیاشی از امام باقر(ع) نقل کرده معارضند. در این روایت آمده است: «این آیه صرفاً در نوافل نازل شده است.» از سوی دیگر این دو روایت، صلاحیت معارضه با انصراف مطلقات را از ظواهرشان ندارند. بنابراین باید حال سفر در این دو روایت را بر حال حرکت که اعم از سفر اصطلاحی است حمل نمود؛ چراکه معمولاً جز در حال حرکت، به سمت غیر قبل نماز خوانده نمی‌شود.

ب) استقرار

استقرار در نماز از شرایط نمازهای واجب است؛ و از خواندن نماز واجب در حال حرکت نهی شده است.[8] اما این شرط در نوافل معتبر نیست و نه تنها از انجام آن در حال راه رفتن یا در وسیلۀ نقلیه نهی نشده، بلکه برای آن مجوز صادر شده است. در صحیحۀ عبدالرحمان بن حجاج می‌خوانیم: «آیا نمازگزار می‌تواند نوافل را در حالی که در شهرها بر استرش نشسته و به این سو و آن سو حرکت می‌کند بخواند؟ حضرت فرمود: بله! مشکلی ندارد.»[9] در غیر این روایت نیز به همین مضمون تصریح شده است.[10]

[1]. جواهر الکلام، ج8، ص2.

[2]. سورۀ بقره، آیات 144 و 150.

[3]. وسائل الشیعة، ج4، ص295.

[4]. ن.ک: مصباح الفقیه، ج10، ص138.

[5]. وسائل الشیعة، ج4، ص328، باب 15.

[6]. ن.ک: مختلف الشیعة، ج2، ص73.

[7]. وسائل الشیعة، ج4، ص331.

[8]. وسائل الشیعة، ج4، ص325.

[9]. وسائل الشیعة، ج4، ص328.

[10]. وسائل الشیعة، ج4، ص328، بب 15؛ و ص334، باب 16.